تنظیم دادخواست | راهنمای کامل و تخصصی برای آغاز دعوای حقوقی
مقدمه
اولین گام برای ورود قانونی به مسیر دادخواهی، چیزی نیست جز دادخواست. سندی رسمی که اگر درست تنظیم نشود، کل دعوا رد می‌شود، حتی اگر حق با شما باشد.
در این مقاله، با زبان ساده اما تخصصی، همه چیز درباره دادخواست را توضیح می‌دهیم: از تعریف قانونی و انواع آن گرفته تا اجزای دقیق، اشتباهات رایج، مراحل ثبت، هزینه‌ها و خدمات اختصاصی دادسان.
۱. دادخواست چیست؟
دادخواست یعنی تقاضای رسمی یک شخص (خواهان) از دادگاه برای رسیدگی به اختلافی که میان او و شخص یا اشخاص دیگر (خوانده) وجود دارد.
طبق ماده ۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی:
«شروع رسیدگی در دادگاه مستلزم تقدیم دادخواست است.»
۲. دادخواست را چه زمانی تنظیم می‌کنیم؟
در آغاز هر دعوای حقوقی (مطالبه وجه، خلع ید، الزام به تنظیم سند، فسخ قرارداد و…)
برای تجدیدنظر یا واخواهی نسبت به رأی صادرشده
برای اعسار، تأمین خواسته، دستور موقت و سایر دعاوی غیرکیفری
۳. تفاوت دادخواست با شکواییه یا اظهارنامه
عنوان | کاربرد | نوع دعوا | مرجع رسیدگی |
دادخواست | شروع دعوای حقوقی | حقوقی / مدنی / مالی | دادگاه عمومی حقوقی |
شکواییه | آغاز رسیدگی کیفری | کیفری (جرم) | دادسرا / بازپرسی |
اظهارنامه | اعلام یا اخطار رسمی قبل از دعوا | هر نوع | غیرقضایی / گاهی الزام قانونی |
۴. انواع دادخواست
الف) بر اساس نوع دعوی:
دعوی اصلی (مثلاً مطالبه طلب)
دعوی تقابل (پاسخ متقابل خوانده به خواهان)
ب) بر اساس مرحله رسیدگی:
دادخواست بدوی
دادخواست تجدیدنظر
دادخواست واخواهی
دادخواست فرجام‌خواهی
دادخواست اعاده دادرسی
۵. اجزای ضروری در هر دادخواست استاندارد
عنوان | شرح |
مشخصات خواهان و خوانده | نام، شماره ملی، آدرس، شغل |
خواسته | دقیق و شفاف (مثلاً مطالبه ۲۰۰ میلیون تومان بابت اجاره‌معوقه) |
دلایل و مستندات | اسناد، قرارداد، رسید پرداخت، شهود، نظریه کارشناس |
شرح ماوقع | توضیح واضح و منظم از اتفاقات و ادعاها |
ادله قانونی | استناد به مواد قانون، نظریه مشورتی یا رأی وحدت رویه |
تقویم خواسته | برآورد مالی دعوا (برای تعیین هزینه دادرسی) |
امضا و تاریخ | الزامی برای اعتبار رسمی دادخواست |
۶. نکات کلیدی در تنظیم دادخواست
خواسته باید قابل مطالبه و دارای منفعت حقوقی مشروع باشد
خوانده باید قابل شناسایی و احضار رسمی باشد
اگر خواسته مالی است، ارزش ریالی باید دقیق تقویم شود
بهتر است از اصطلاحات حقوقی صحیح استفاده شود، نه تعابیر احساسی
۷. اشتباهات رایج در تنظیم دادخواست
نوشتن خواسته نامشخص یا کلی
ذکر دلایل ناکافی یا مبهم
اشتباه در صلاحیت دادگاه
تنظیم ناقص یا امضای فراموش‌شده
ارسال بدون ضمیمه اسناد اصلی
۸. مراحل ثبت و ارسال دادخواست
تنظیم دادخواست روی فرم مخصوص (الکترونیکی یا چاپی)
ثبت در سامانه ثنا (sana.adliran.ir) یا مراجعه حضوری به دفتر خدمات قضایی
پرداخت هزینه دادرسی (براساس ارزش خواسته)
دریافت کد پیگیری / ارجاع به شعبه
ارسال ابلاغیه به طرف مقابل و آغاز رسیدگی
۹. هزینه دادرسی (سال ۱۴۰۴)
برای دعاوی مالی:
تا ۲۰ میلیون تومان: ۳.۵٪ مبلغ خواسته
از ۲۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان: ۴٪
بالای ۱۰۰ میلیون تومان: ۵٪
(به‌علاوه هزینه تمبر و خدمات ثنا)
۱۰. خدمات تخصصی دادسان در تنظیم دادخواست
مشاوره اولیه و تعیین استراتژی دعوی
تنظیم دادخواست حرفه‌ای با استناد دقیق قانونی
پیوست‌سازی مدارک، تقویم خواسته، نوشتن شرح ماوقع شفاف
ثبت رسمی در سامانه ثنا (در صورت درخواست)
پیگیری مرحله‌ای تا دریافت وقت رسیدگی
۱۱. فرم ثبت درخواست دادخواست در دادسان
جمع‌بندی
در نظام قضایی ایران، شروع صحیح مسیر حقوقی از تنظیم حرفه‌ای دادخواست آغاز می‌شود. اشتباه در این مرحله یعنی بن‌بست حقوقی.
دادسان با ترکیب دانش حقوقی، تجربه قضایی، و فناوری روز، دادخواست شما را دقیق، مستند و مطمئن تنظیم می‌کند.
